Rymanów, dnia 18.03.2011r.

ROŚ. 6220.4.2011.AK

DECYZJA

o środowiskowych uwarunkowaniach

                Działając na podstawie:

ü  art. 154 §1  oraz art. 155 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) ;

ü  art. 71 ust. 1, art. 75 ust. 1 pkt 4 art. 84, 85 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227ze zm.);

jednocześnie biorąc pod uwagę

ü  art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227ze zm.)

po rozpoznaniu wniosku: 

Pana Bogdana BIELA - Ośrodek Usług Inżynierskich STAAND Sp. z o.o. z siedzibą ul. Jana Kasprowicza Nr 22, 31-523 KRAKÓW upoważnionego do reprezentowania REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE ul. Marsz. J. Piłsudskiego Nr 22, 31-109 KRAKÓW z dnia 01 grudnia 2010 r. (data wpływu 06.12.2010 r.) w sprawie zmiany obowiązującej decyzji  oraz uzupełnieniu z dnia 22 grudnia 2010 r. (data wpływu 27.12.2011 r.) o zmianę z art. 155 ostatecznej decyzji

po ponownym zasięgnięciu opinii:

ü  Podkarpackiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Rzeszowie  Ldz. SNZ.465-2/11 z dnia 07 stycznia 20011 r. (data wpływu 17.01.2011 r.) ,

ü  Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie  Ldz. WOOŚ.4240.6.7.2011.GJ-4  z dnia 28 lutego 2011 (data wpływu 22.03.2011r .)

orzekam

1. zmianę ostatecznej decyzji Burmistrza Gminy Ldz. ROS 7624/9/10 z dnia 19 sierpnia 2010 r., orzekającej o realizacji przedsięwzięcia pn. „Mała Elektrownia Wodna na zaporze BESKO na rzece Wisłok – gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie” na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i 1101/17  – obręb Sieniawa  -–  gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie i stwierdzającej brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. – na decyzję:
1.  orzekającą o realizacji przedsięwzięcia pn. „Mała Elektrownia Wodna na zaporze BESKO na rzece Wisłok – gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie” na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i  1101/17  oraz 1101/44 – obręb Sieniawa  -–  gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie;
2. stwierdzającą brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.

2. Charakterystyka i karta informacyjna przedsięwzięcia stanowią załączniki Nr 1 i 2 do niniejszej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Uzasadnienie

                Pan Bogdan BIEL - Ośrodek Usług Inżynierskich STAAND Sp. z o.o. z siedzibą ul. Jana Kasprowicza Nr 22, 31-523 KRAKÓW upoważniony do reprezentowania REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE ul. Marsz. J. Piłsudskiego Nr 22, 31-109 KRAKÓW, wystąpił z wnioskiem z dnia  01 grudnia 2010 r. (data wpływu 06.12.2010 r.) o zmianę obowiązującej decyzji oraz jego uzupełnieniem z dnia 22 grudnia 2010 r. (data wpływu 27.12.2011 r.) o zmianę z art. 155 ostatecznej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia pn.: ”Mała Elektrownia Wodna na zaporze BESKO na rzece Wisłok – gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie”

Wnioskowana zmiana polega na włączeniu do decyzji działki o Nr 1101/44, która stanowi własność Skarbu Państwa, w zarządzie REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE ul. Marsz. J. Piłsudskiego Nr 22, 31-109 KRAKÓW. Projektowana elektrownia wykorzysta dotychczasową różnice poziomów między zwierciadłem wody górnej, a zwierciadłem wody dolnej w obrębie zapory. Montaż i uruchomienie turbiny nie będzie wpływać na prace istniejącego ujęcia wody, nie zakłóci utrzymania przepływu nienaruszalnego poniżej zapory. Ze względu na zabezpieczenie wlotu wody kratami do turbiny, zminimalizowane zostanie ryzyko negatywnego wpływu na ichtiofaunę.

Rozpatrując przedmiotowy wniosek wznowiono postępowanie i zasięgnięto opinii organów, co do wnioskowanej zmiany.

Podkarpacki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Rzeszowie  Opinią Sanitarną SNZ.465-2/11 z dnia 07 stycznia 20011 r. (data wpływu 17.01.2011 r.) ponownie uznał za zbędne przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko.

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie pismem Ldz. WOOŚ.4240.6.7.2011.GJ-4  z dnia 28 lutego 2011 (data wpływu 22.03.2011r .) stwierdził brak konieczności sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

            Biorąc pod uwagę skalę przedsięwzięcia oraz zapis §3, ust 1, pkt. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.) w związku z art. 173 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227ze zm.), planowane do realizacji przedsięwzięcie nie zostało  zakwalifikowane do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko ( tj elektrownie wodne o mocy nie niższej niż 2,5 MW), gdyż moc instalowanej elektrowni wynosi ok. 0,075 MW, czyli jej moc jest  niższa niż 2,5 MW.

Niemniej jednak w świetle prawa Unii Europejskiej, opierając się na przepisach Dyrektywy Rady Nr 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. UE L 175 z 05 lipca 1985 ze zm.), zwanej Dyrektywa EIA stwierdzono, ze zgodnie z pkt. 3 lit. H załącznika II Dyrektywy EIA,  przedsięwzięcie zalicza się do grupy przedsięwzięć, które mogą podlegać ocenie oddziaływania na środowisko i winny być poddane procedurze kwalifikacji względem potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.

Prowadząc wcześniejsze postępowanie na podstawie  art. 64 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227ze zm.) zwrócono się do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Krośnie o opinię, co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania wnioskowanego przedsięwzięcia na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby - co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. 

                Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie  POSTANOWIENIEM Ldz. RDOŚ-18-WOOŚ-7048-6-30/4/10/gj z dnia 12 lipca 2010 r. (data wpływu 14.07.2010 r.), wyraził opinię o braku obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko planowanego do realizacji przedsięwzięcia.

                Natomiast  Podkarpacki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Krośnie OPINIĄ SANITARNĄ Ldz. SNZ.465-45/10 z dnia 17 czerwca 2010 r. (data wpływu 28-06-2010 r.) uznał za zbędne przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko dla przedmiotowego przedsięwzięcia.

Biorąc pod uwagę informacje art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227ze zm.) określam:

1)      Rodzaj i charakterystykę przedsięwzięcia z  uwzględnieniem

a) skali przedsięwzięcia i wielkości zajmowanego terenu – planowane przedsięwzięcie swym zakresem obejmować będzie budowę Małej Elektrowni Wodnej (MEW)  na zaporze BESKO na rzece Wisłok – gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie”.

Przedsięwzięcie po zmianach i uzupełnieniach wnioskodawcy ostatecznie realizowane będzie na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i 1101/17 oraz 1101/44 – obręb Sieniawa -–  gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie.

Przedmiotowa elektrownia wodna zostanie zamontowana wewnątrz korpusu istniejącej zapory na rzece Wisłok, która nie posiada przepławki. Zgodnie z informacjami zawartymi w karcie informacyjnej przedsięwzięcia, dotychczas migracja ryb w żaden sposób nie odbywa się w dół rzeki Wisłok. Wlot do rurociągów od strony zapory znajduje się około 6,5 m pod najniższym poziomem zwierciadła wody, młode osobniki rzadko pływają na takiej głębokości. Wylot z rurociągów od strony wody dolnej znajduje się kilka metrów powyżej zwierciadła wody, dlatego nie istnieje obecnie możliwość, aby ryby wędrowały rurociągami w górę rzeki. Mała Elektrownia wodna zainstalowana w komorze zamknięć będzie pracowała na rurociągu Ø 355,6 mm x 6,3 mm wyprowadzonym z dwóch istniejących rurociągów wody biologicznej o wymiarach Ø 219 mm x 6,3 mm do turbiny. W ramach inwestycji zamierza się wykonać nowy rurociąg odpływowy za turbiną, w postaci nowego rurociągu DN 400 mm, który poprowadzony będzie kanałem wzdłuż komory zasuw na dolne stanowisko zapory poniżej przelewów. Długość rurociągu ssącego DN 400 mm wynosić będzie ok. 52 m. Na trasie rurociągu ssącego, w miejscu dylatacji bloku zapory przewidziano kompensator DN 400 mm w studzience rewizyjnej. W miejsce istniejących, wyeksploatowanych zasuw klinowych DN 200 mm przewiduje zabudowę nowej zasuwy klinowej DN 200 mm z napędem ręcznym i przepustnicy DN 200 mm z napędem elektrycznym na każdym z istniejących rurociągów wody biologicznej Ø 219 mm x 6,3 mm. Na kolektorze dopływowym DN 350 mm przed turbiną przewidziano kompensator DN 350 mm i przepustnicę DN 350 mm z napędem elektrycznym. Turbozespół posadowiony będzie na poziomie 312,00 m n.p.m. w komorze zasuw. Przewiduje się zamontowanie turbiny Francisa TF-330, która będzie wykonana w nowoczesnej technologii cyfrowego systemu obróbki skrawaniem gwarantującego minimalne luzy generujące drgania. Ponadto turbina zostanie posadowiona na wkładkach gumowych twardych gwarantujących brak przenoszenia drgań na podłoże. W związku z zastosowaniem powyższych rozwiązań konstrukcyjnych, praca turbiny nie będzie wywierała negatywnego wpływu na konstrukcję zapory wodnej. Prześwit między łopatkami, a ścianą turbiny wynosił będzie ok. 2,5 cm, co w pełni nie gwarantuje bezpiecznego przepłynięcia ryb, które ewentualnie wpłynęłaby do rurociągu. Dlatego konieczne będzie zamontowanie na wlocie do rurociągu od strony zapory krat zabezpieczających wloty do rurociągów. Kraty te będą miały kształt klatki o kształcie graniastosłupa o wysokości 150 cm i podstawie trójkąta o długości boków 120 cm. Prześwit między płaskownikami będzie wynosił 25 mm. Płaskowniki tworzące kratę będą ustawione pod kątem 45º do linii prądu strumienia wody, co wytworzy dla ryb dodatkową barierę przed wpłynięciem do rurociągu. W celu uniknięcia strat energii strumienia w środku klatki, na wejściu do rurociągu planuje się zamontować dyfuzor. Ponadto inwestycja obejmować będzie budowę nowej rozdzielni głównej w istniejącym pomieszczeniu sterowni zapory, a także montaż generatora. Za przesłanie mocy generatora do projektowanej rozdzielni odpowiedzialny będzie kabel umieszczony w szybie dylatacyjnym między blokami nr 8 i 9. Dotychczasowy kabel o długości ok. 140 m relacji stacja transformatorowa 15/0.4 kV – istniejąca rozdzielnia RG „Sieniawa 3 Zapora” w sterowni nie wymaga wymiany i będzie wystarczający do przesłania wyprodukowanej energii elektrycznej. Do sterowania pracą planowanego hydrozespołu wykorzystywany będzie zaawansowany układ pracujący zarówno w trybie ręcznym jak i automatycznym. W ciągu tego układu zainstalowany będzie agregat elektrohydrauliczny z zespołem siłowników wraz z rozdzielnią sterowniczą i hamulcem hydraulicznym. W czasie pracy układ ten będzie również sygnalizować nieprawidłowości w pracy turbiny;

b)      powiązań z innymi przedsięwzięciami, w szczególności kumulowania się oddziaływań przedsięwzięć znajdujących się na terenie nieruchomości sąsiednich - Obecnie woda odprowadzana ze zbiornika wykorzystywana jest przez:

Ujęcie wody komunalnej i pompownię wody surowej dla MPGK Sp. z o.o. w Krośnie, usytuowane w sekcjach 10 i 11 korpusu zapory. Maks. wydatek ujęcia wynosi 0,15 m³/s.

Małą elektrownię wodną (właściciel Pan T. Jabłoński) w ilości 0,08 m3/s, o maksymalnej mocy 39 kW i maksymalnej produkcji rocznej wynoszącej 0,34 MWh/rok. Turbozespół zainstalowany jest w komorze pomp, w sekcji 10 korpusu zapory, na trasie rurociągu doprowadzającego wodę do ujęcia wody komunalnej MPGK Sp. z o.o.

Ujęcie wody dla Ośrodka Hodowli Pstrągów, usytuowane w sekcji 9 zapory.  Maksymalny wydatek ujęcia wynosi 0,28 m3/s. Na rurociągu ujęcia, na terenie ośrodka zarybieniowego, zamontowana jest turbina małej elektrowni wodnej o mocy ok. 20 kW i maksymalnej produkcji rocznej 0,18 MWh/rok. Gospodarstwo rybackie zlokalizowane jest na lewym brzegu rzeki Wisłok, ok. 400 m poniżej zapory i tam następuje zrzut wody po jej wykorzystaniu do rzeki. Właścicielem elektrowni jest Pan T. Jabłoński.

Ponieważ projektowana elektrownia wodna będzie instalowana na istniejących rurociągach wody biologicznej w żaden sposób nie wpłynie na pracę istniejących elektrowni i ujęcia wody. Rurociągi gwarantują przepływ nienaruszalny poniżej zapory, dlatego w okresach niżówkowych woda z zapory jest wypuszczana w pierwszej kolejności tymi właśnie przewodami, podczas gdy inni użytkownicy mogą być wyłączeni z poboru wody. Praca elektrowni nie zmieni wartości przepływu. Rurociągi wody biologicznej, na których zainstalowana będzie projektowana elektrownia mają bezwzględny priorytet w zrzucie wody w ilościach określonych stosowną instrukcją. Poza tym nie istnieje możliwość, by były zamykane, bądź okresowo wyłączane z obiegu, gdyż zapewniają odpowiedni przepływ poniżej zapory. W sytuacji wyjątkowej, jaka nastąpi w momencie instalowania nowej elektrowni (krótki czas potrzebny na wpięcie rurociągów w nowy przewód, którym woda będzie doprowadzana na turbinę, i dalej odprowadzana do koryta cieku) przepływ biologiczny w korycie zapewni uchylenie zasuwy spustów dennych pozwalający na doprowadzenie do koryta wymaganej ilości wody;

c) wykorzystania zasobów naturalnych –  Technologia wykonywania robót nie przewiduje poboru wody z urządzeń upustowych zapory. W trakcie zamknięcia rurociągów wody biologicznej zostaną uchylone spusty denne, tak aby zapewnić odpływ wody poniżej zapory. Podzespoły elektrowni będą transportowane na teren budowy z maksymalnej odległości około 350 km. W tym celu przewiduje się wykorzystanie około 400 litrów paliwa.  Z uwagi na to, że teren budowy zlokalizowany jest na obszarze uzbrojonym, nie przewiduje się trudności w doprowadzeniu energii na teren budowy. W trakcie budowy będzie wykorzystywane istniejące oświetlenie wewnątrz zapory. W trakcie eksploatacji elektrowni nie przewiduje się jakichkolwiek strat i ubytków wody wykorzystywanej do pracy elektrowni. Praca elektrowni nie wpłynie na wielkość przepływu biologicznego przepływającego przez rurociągi na których będzie umiejscowiona jak również nie wpłynie na ilość wody dostarczanej innym użytkownikom. Ilość wykorzystanej energii w trakcie eksploatacji elektrowni wynosi około 3% jej mocy tj. ok. 2 kW.;

d) emisji i występowania innych uciążliwości –   Podczas realizacji inwestycji wystąpi emisja niezorganizowana spalin oraz pyłów w związku z dojazdem pojazdów dostarczających materiały i urządzenia na potrzeby wykonania małej elektrowni wodnej. Są to jednak uciążliwości krótkotrwałe, odwracalne i nie pozostawiające trwałych śladów w środowisku. Projektowana elektrownia wodna w czasie eksploatacji nie będzie emitowała zanieczyszczeń powietrza. Na etapie realizacji inwestycji powstaną pewne ilości typowych odpadów budowlanych: gruz, beton, drewno, żelazo i stal. Odpady te będą na miejscu segregowane, a następnie przekazywane uprawnionemu odbiorcy w celu ich odzysku lub unieszkodliwiania. Pracownicy firmy wykonującej montaż mogą generować pewną ilość odpadów komunalnych, jednak będą to minimalne ilości, które również zagospodarowane zostaną we właściwy sposób. W trakcie eksploatacji turbozespołu powstanie niewielka ilość olejów, smarów i odpadów (np. w trakcie konserwacji urządzeń) wewnątrz zapory, które będą selektywnie gromadzone i przekazywane uprawnionemu odbiorcy. Ponadto w trakcie realizacji przedsięwzięcia następować będzie chwilowa emisja hałasu do środowiska związana z pracami budowlanymi i montażowymi. Jednak nie będą miały miejsca przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu z tego względu. Generowany na etapie eksploatacji hałas powstały w czasie napędu turbiny i produkcji energii (na poziomie ok. 75 dB przy założeniu maksymalnej produkcji energii) nie będzie miał wpływu na klimat akustyczny, ponieważ turbina zlokalizowana będzie w komorze elektrowni (praca wewnątrz zapory) stanowiącej przegrodę rozprzestrzeniania się hałasu, a odległość turbiny wynosić będzie ok. 100 m od najbliższej zabudowy mieszkaniowej, wobec czego można stwierdzić, ze funkcjonowanie obiektu nie spowoduje przekroczenia wartości dopuszczalnej poziomu hałasu na terenach chronionych akustycznej w okresie dnia i nocy. W wyniku realizacji inwestycji nie dojdzie do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych. Pracownicy wykonujący montaż urządzeń będą korzystali z istniejących pomieszczeń socjalno – biurowych wyposażonych w urządzenia sanitarne. Przewidziana technologia montażu i wykonania turbiny nie zakłada poboru wody z urządzeń upustowych zapory. W trakcie eksploatacji elektrowni nie przewiduje się jakichkolwiek strat i ubytków wody wykorzystywanej do pracy elektrowni;

e) ryzyka występowania poważnej awarii, przy uwzględnieniu używanych substancji i stosowanych technologii.- nie przewiduje się ryzyka wystąpienia poważnych awarii. Inwestycja nie zalicza się do przedsięwzięć, które mogą stworzyć ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

1)      Usytuowanie przedsięwzięcia

Przedmiotowe przedsięwzięcie po zmianach i uzupełnieniach wnioskodawcy ostatecznie realizowane będzie na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i 1101/17  oraz 1101/44 – obręb Sieniawa  -–  gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie.  Projektowana elektrownia wykorzystywać będzie istniejące piętrzenie na rzece Wisłok w miejscowości Besko. Praca elektrowni nie będzie miała wpływu na parametry fizykochemiczne wody poniżej ujścia rurociągów. Turbina wykonywana będzie z materiałów nierdzewnych. Ponadto zastosowana konstrukcja hydrozespołu charakteryzować się będzie zabezpieczeniem przed przedostaniem się smaru do wody. Zmontowanie przedmiotowej elektrowni wiązać się będzie z koniecznością transportu niezbędnych urządzeń i elementów po istniejących drogach.

a)      obszary wodno-błotne oraz inne obszary o płytkim zaleganiu wód podziemnych -przedsięwzięcie nie jest usytuowane na w.w obszarach;

b)       obszary wybrzeży – przedsięwzięcie nie jest realizowane na ww. obszarach;

c)      obszary górskie lub leśne – przedsięwzięcie nie będzie realizowane na ww. obszarach;

d)      obszary objęte ochroną, w tym strefy ochronne ujęć wód i obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych -  przedsięwzięcie będzie realizowane wewnątrz zapory zbiornika wody pitnej w Sieniawie;

e)      obszary wymagające specjalnej ochrony ze względu na występowanie gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk oraz siedlisk przyrodniczych objętych ochroną , w tym obszary sieci NATURA 2000 wyznaczone w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U .z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.) – Z analizy przedłożonych akt sprawy wynika, że omawiana inwestycja planowana jest do zlokalizowania w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Beskid Niski, funkcjonującego na mocy rozporządzenia Wojewody Podkarpackiego (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego Nr 80, poz. 1357 ze zm.) oraz w sąsiedztwie granic proponowanego obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty „Wisłok Środkowy z Dopływami” (PLH180030). Nie występują tam pomniki przyrody, zabytki, ani tereny ochrony archeologicznej;

f)       obszary, na których standardy jakości środowiska zostały przekroczone – przedsięwzięcie nie jest realizowane na w.w obszarach;

g)      obszary o krajobrazie mającym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne - przedsięwzięcie nie będzie realizowane na w.w obszarach;

h)      gęstość zaludnienia – przedsięwzięcie nie będzie realizowane na terenie zabudowanym. , w związku z czym trudne jest jednoznaczne określenie gęstości zaludnienia w tym rejonie. Miejscowość Sieniawa obejmuje swoim zasięgiem powierzchnię ok. 760 ha , a zamieszkuje ją ok. 1.098 mieszkańców;

i)        obszary przylegające do jezior - przedsięwzięcie nie będzie realizowane na w.w obszarach.  Przedsięwzięcie wykorzystuje wody zbiornika wody pitnej w Sieniawie;

j)        uzdrowiska i obszary ochrony uzdrowiskowej – przedsięwzięcie jest realizowane w odległości ok.6 km od obszarów ochrony uzdrowiskowej i nie powinno wpłynąć na nie negatywnie z uwagi na jego lokalny charakter.

2)      Rodzaj i skalę możliwego oddziaływania w odniesieniu do:

a)      zasięgu oddziaływania – obszaru geograficznego i liczby ludności, na którą przedsięwzięcie może oddziaływać -  zasięg oddziaływania będzie miał charakter lokalny, ograniczony do terenu działek, gdzie realizowana będzie  inwestycja. Nie jest możliwe jednoznaczne określenie liczby ludności, na którą przedsięwzięcie może ewentualnie oddziaływać. Miejscowość Sieniawa obejmuje swoim zasięgiem powierzchnię ok. 760 ha, a zamieszkuje ją ok. 1.098 mieszkańców;

b)      transgranicznego charakteru oddziaływania przedsięwzięcia na poszczególne elementy przyrodnicze - transgraniczne oddziaływanie na środowisko nie występuje, z uwagi na lokalny charakter przedsięwzięcia. Przedmiotowa inwestycja zlokalizowana jest około 30 km od granicy z Republiką Słowacji. Biorąc pod uwagę jej wielkość i charakter nie będzie miała negatywnego oddziaływania na środowisko innego kraju;

c)      wielkości i złożoności oddziaływania, prawdopodobieństwa oddziaływania –czynnikami decydującymi o oddziaływaniu przedsięwzięcia są : rodzaj zastosowanych maszyn i urządzeń, metody prowadzenia prac w fazie budowy. Oddziaływanie to będzie miało jednak charakter chwilowy i przemijalny Praca elektrowni nie wpłynie na wielkość przepływu biologicznego przepływającego przez istniejące rurociągi wody biologicznej, na których zostanie zamontowana, jak również nie będzie wpływać na zmiany ilości dostarczanej wody dla użytkowników obiektu zapory. Podczas montażu turbozespołu istniejące rurociągi wody biologicznej zostaną zamknięte, natomiast uniesione zostaną zasuwy spustów dennych w zakresie pozwalającym na odpływ ze zbiornika odpowiedniej ilości wody zapewniającej ciągłość przepływu w korycie Wisłoka poniżej zapory (zapewniony zostanie przepływ nienaruszalny). Do montażu urządzeń elektrowni i elementów towarzyszących niezbędne będzie użycie: samochodu transportowego z przyczepą skrzyniową, żurawia samochodowego, suwnicy transportowej znajdującej się wewnątrz korpusu zapory, młota pneumatycznego do skucia betonu, koparki do wykonania  wykopu przy ścianie niecki wypadowej oraz innych elektronarzędzi i narzędzi ręcznych. Prace wykonywane przy instalacji urządzeń elektrowni polegać będą na dowozie gotowych podzespołów na teren zapory Besko, a następnie na montażu ich wewnątrz zapory. Transport urządzeń odbywać się będzie z wykorzystaniem istniejących dróg. Montaż będzie prowadzony metodami tradycyjnymi ręcznie lub z użyciem drobnych elektronarzędzi i suwnicy znajdującej się wewnątrz zapory. Do prac ziemnych przy wykopie pod rurociąg wprowadzany do niecki zapory będzie użyta koparka. Rurociąg ssawny (odprowadzający wodę do niecki) zostanie osadzony w bruździe wykutej w posadzce komory zasuw;

d)      czasu trwania, częstotliwości i odwracalności oddziaływania – oddziaływanie przedsięwzięcia w fazie realizacji, będzie mieć charakter lokalny i krótkotrwały, zaś w fazie eksploatacji przy zachowaniu wszystkich standardów ochrony środowiska nie powinno powodować występowania uciążliwości.

Biorąc pod uwagę ww. kryteria określone w art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko uznano, że przedsięwzięcie nie wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko i sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko.

            Z analizy przedłożonych akt sprawy wynika, że omawiana planowana do realizacji inwestycja,  zlokalizowania jest w granicach obszaru Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego funkcjonującego na mocy rozporządzenia Wojewody Podkarpackiego (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego Nr 80, poz. 1357 ze zm.) oraz w sąsiedztwie granic proponowanego obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty „Wisłok Środkowy z Dopływami” (PLH180030).

            Przedmiotowa elektrownia wodna zostanie zamontowana wewnątrz korpusu istniejącej zapory na rzece Wisłok, która nie posiada przepławki. Zgodnie z informacjami zawartymi w karcie informacyjnej przedsięwzięcia, dotychczas migracja ryb w żaden sposób nie odbywa się w dół rzeki Wisłok. Wlot do rurociągów od strony zapory znajduje się około 6,5 m pod najniższym poziomem zwierciadła wody, młode osobniki rzadko pływają na takiej głębokości. Wylot z rurociągów od strony wody dolnej znajduje się kilka metrów powyżej zwierciadła wody, dlatego nie istnieje obecnie możliwość, aby ryby wędrowały rurociągami w górę rzeki.

Jednocześnie przez wzgląd na charakter, zakres i skalę przedsięwzięcia (inwestycja polegać będzie na zamontowaniu turbozespołu małej elektrowni wodnej wewnątrz istniejącej zapory wodnej Besko, roboty związane z montażem turbiny i urządzeń towarzyszących wykonywane będą w większości przy użyciu sprzętu mechanicznego, tj. koparki oraz w niewielkim stopniu w sposób ręczny), rozwiązania chroniące środowisko (na czas montażu omawianej elektrowni wodnej na rurociągach wody biologicznej zostanie utrzymany przepływ nienaruszalny w rzece Wisłok dzięki zrzutowi wody poprzez spusty denne, praca elektrowni przyczyni się do poprawy napowietrzenia wody pobieranej z dna zbiornika zawierającej małe ilości tlenu, a produkcja energii wodnej pozwoli na uniknięcie szkodliwej emisji pyłów do atmosfery w procesie produkcji energii, inwestycja nie będzie znaczącym źródłem emisji hałasu na tereny chronione pod względem akustycznym, realizacja nie będzie wiązała się z wycinką drzew, ani z zajęciem terenów biologicznie czynnych) zasięg potencjalnego oddziaływania (oddziaływanie przedsięwzięcia ze względu na jego charakter i zakres nie będzie wykraczać poza granice działki należącej do Inwestora, wszelkie prace prowadzone będą w godzinach dziennych) należy stwierdzić, że planowane przedsięwzięcie zarówno na etapie realizacji, jak i eksploatacji nie będzie oddziaływać na zasoby, twory i składniki przyrody wymienione w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.) oraz na formy ochrony przyrody, w szczególności nie będzie istotnie negatywnie oddziaływać na siedliska przyrodnicze, gatunki roślin i zwierząt, w tym na cele i przedmiot ochrony ww. obszaru NATURA 2000 oraz  jego integralność i spójność sieci obszarów NATURA 2000.

Rozpatrując ponownie realizację przedsięwzięcia, na podstawie obowiązujących przepisów spójnych z prawem wspólnotowym UE tj.:  analizą zapisów §3 ust. 1 pkt 5  ( tj elektrownie wodne o mocy nie niższej niż 2,5 MW)  rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.) , uznano, że przedsięwzięcie objęte projektem nie kwalifikuje się do przedsięwzięć wymienionych w przywołanym rozporządzeniu., jednak w świetle prawa Unii Europejskiej, opierając się na przepisach Dyrektywy Rady Nr 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. UE L 175 z 05 lipca 1985 ze zm.), zwanej Dyrektywa EIA stwierdzono, ze zgodnie z pkt. 3 lit. H załącznika II Dyrektywy EIA,  przedsięwzięcie zalicza się do grupy przedsięwzięć, które mogą podlegać ocenie oddziaływania na środowisko (screeningowi) i winny być poddane procedurze kwalifikacji względem potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, jednakże wynik scrreningu w tym przypadku okazał się negatywny.

W toku postępowania w oparciu o informacje o planowanym przedsięwzięciu stwierdzono, że będzie ono zlokalizowane w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego funkcjonującego na mocy Rozporządzenia Nr 56/05 Wojewody Podkarpackiego z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego Nr 80, poz. 1357). Zgodnie §3 ust. 1 pkt 2 w/cyt. Rozporządzenia, a na tym obszarze zabrania się realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Niewątpliwie jednak zamierzone przedsięwzięcia nie mieści się w dyspozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.). W tym stanie rzeczy ww. przedsięwzięcie może być realizowane na tym terenie. Ponadto znajduje się ono w sąsiedztwie granic proponowanego obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty „Wisłok Środkowy z Dopływami” (PLH180030).

Stosownie do art. 10 §1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.),Burmistrz Gminy Rymanów z dniem 03 marca 2011 r Ldz. ROŚ.6220.4.2011.AK zawiadomił strony, iż zebrał już wystarczające dowody i materiały do wydania decyzji .Do dnia dzisiejszego nikt nie  wypowiedział się, co do zgłoszonych żądań wnioskodawcy.

                Mając powyższe wyjaśnienia na uwadze oraz słuszny interes strony na podstawie art. 154 §1 oraz art. 155  ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postępowania administracyjnego (tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.)  orzeka się jak w sentencji decyzji.

Pouczenie

            Od niniejszej decyzji służy stronom prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krośnie przy ul. Bieszczadzkiej 1, za pośrednictwem Burmistrza Gminy Rymanów w terminie 14 dni od daty otrzymania.

                                                                                                          ………………………….

Otrzymują:

1. Strony postępowania wg. rozdzielnika;
2. A/a.+  Tablica ogłoszeń Urzędu Gminy w Rymanowie,  ul. Mitkowskiego 14a, 38-480 RYMANÓW oraz BIP Urzędu Gminy Rymanów (https://rymanow.bip.org.pl/).

Do wiadomości:

1. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie, al. Józefa Piłsudskiego Nr  38, 35-001 RZESZÓW;
2. Podkarpacki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Rzeszowie , ul. Wierzbowa Nr 16, 35-959 RZESZÓW.

Strony postępowania:

1. Pan Bogdan BIEL ul. Powstańców Nr 59a, 31-432 KRAKÓW - Ośrodek Usług Inżynierskich STAAND Sp. z o.o. z siedzibą ul. Jana Kasprowicza Nr 22, 31-523 KRAKÓW -  upoważniony do reprezentowania REGIONALNEGO ZARZADU GOSPODARKI WODNEJ W KRAKOWIE ul. Piłsudskiego Nr 22, 31-109 KRAKÓW
2. Skarb Państwa – właściciel , Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, ul. Piłsudskiego Nr 22, 31-109 KRAKÓW;
3. Skarb Państwa – właściciel Starostwo Powiatowe w Krośnie, ul. Bieszczadzka Nr 1, 38-400 KROSNO;
4. A/a.+  Tablica ogłoszeń Urzędu Gminy w Rymanowie ul. Mitkowskiego 14a, 38-480 RYMANÓW oraz BIP Urzędu Gminy Rymanów (https://rymanow.bip.org.pl/).
5. A/a. A.K.

Załącznik  Nr 1

do Decyzji ROŚ.6220.4.2011.AK

z dnia 18.03.2011 r.

Charakterystyka przedsięwzięcia
stanowiąca Załącznik Nr 1
do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach

pn. „Mała Elektrownia Wodna na zaporze BESKO na rzece Wisłok – gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie”.

na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i 1101/17oraz 1101/44

– obręb Sieniawa  -–  gmina Rymanów

Zgodnie z zapisem §3, ust 1, pkt. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.) w związku z art. 173 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227ze zm.), planowane do realizacji przedsięwzięcie nie zostało zakwalifikowane do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko ( tj elektrownie wodne o mocy nie niższej niż 2,5 MW), gdyż moc instalowanej elektrowni wynosi ok. 0,075 MW, czyli jest mniejsza od  2,5 MW.

Niemniej jednak w świetle prawa Unii Europejskiej, opierając się na przepisach Dyrektywy Rady Nr 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. UE L 175 z 05 lipca 1985 ze zm.), zwanej Dyrektywa EIA stwierdzono, ze zgodnie z pkt. 3 lit. H załącznika II Dyrektywy EIA,  przedsięwzięcie zalicza się do grupy przedsięwzięć, które mogą podlegać ocenie oddziaływania na środowisko i winny być poddane procedurze kwalifikacji względem potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.

            Przedsięwzięcie po zmianach i uzupełnieniach wnioskodawcy ostatecznie realizowane będzie na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i 1101/17  oraz 1101/44  – obręb Sieniawa  -–  gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie.

Przedmiotowa elektrownia wodna zostanie zamontowana wewnątrz korpusu istniejącej zapory na rzece Wisłok, która nie posiada przepławki. Zgodnie z informacjami zawartymi w karcie informacyjnej przedsięwzięcia, dotychczas migracja ryb w żaden sposób nie odbywa się w dół rzeki Wisłok. Wlot do rurociągów od strony zapory znajduje się około 6,5 m pod najniższym poziomem zwierciadła wody, młode osobniki rzadko pływają na takiej głębokości. Wylot z rurociągów od strony wody dolnej znajduje się kilka metrów powyżej zwierciadła wody, dlatego nie istnieje obecnie możliwość, aby ryby wędrowały rurociągami w górę rzeki. Mała Elektrownia wodna zainstalowana w komorze zamknięć będzie pracowała na rurociągu Ø 355,6 mm x 6,3 mm wyprowadzonym z dwóch istniejących rurociągów wody biologicznej o wymiarach Ø 219 mm x 6,3 mm do turbiny. W ramach inwestycji zamierza się wykonać nowy rurociąg odpływowy za turbiną, w postaci nowego rurociągu DN 400 mm, który poprowadzony będzie kanałem wzdłuż komory zasuw na dolne stanowisko zapory poniżej przelewów. Długość rurociągu ssącego DN 400 mm wynosić będzie ok. 52 m. Na trasie rurociągu ssącego, w miejscu dylatacji bloku zapory przewidziano kompensator DN 400 mm w studzience rewizyjnej. W miejsce istniejących, wyeksploatowanych zasuw klinowych DN 200 mm przewiduje zabudowę nowej zasuwy klinowej DN 200 mm z napędem ręcznym i przepustnicy DN 200 mm z napędem elektrycznym na każdym z istniejących rurociągów wody biologicznej Ø 219 mm x 6,3 mm. Na kolektorze dopływowym DN 350 mm przed turbiną przewidziano kompensator DN 350 mm i przepustnicę DN 350 mm z napędem elektrycznym. Turbozespół posadowiony będzie na poziomie 312,00 m n.p.m. w komorze zasuw. Przewiduje się zamontowanie turbiny Francisa TF-330, która będzie wykonana w nowoczesnej technologii cyfrowego systemu obróbki skrawaniem gwarantującego minimalne luzy generujące drgania. Ponadto turbina zostanie posadowiona na wkładkach gumowych twardych gwarantujących brak przenoszenia drgań na podłoże. W związku z zastosowaniem powyższych rozwiązań konstrukcyjnych, praca turbiny nie będzie wywierała negatywnego wpływu na konstrukcję zapory wodnej. Prześwit między łopatkami, a ścianą turbiny wynosił będzie ok. 2,5 cm, co w pełni nie gwarantuje bezpiecznego przepłynięcia ryb, które ewentualnie wpłynęłaby do rurociągu. Dlatego konieczne będzie zamontowanie na wlocie do rurociągu od strony zapory krat zabezpieczających wloty do rurociągów. Kraty te będą miały kształt klatki o kształcie graniastosłupa o wysokości 150 cm i podstawie trójkąta o długości boków 120 cm. Prześwit między płaskownikami będzie wynosił 25 mm. Płaskowniki tworzące kratę będą ustawione pod kątem 45º do linii prądu strumienia wody, co wytworzy dla ryb dodatkową barierę przed wpłynięciem do rurociągu. W celu uniknięcia strat energii strumienia w środku klatki, na wejściu do rurociągu planuje się zamontować dyfuzor. Ponadto inwestycja obejmować będzie budowę nowej rozdzielni głównej w istniejącym pomieszczeniu sterowni zapory, a także montaż generatora. Za przesłanie mocy generatora do projektowanej rozdzielni odpowiedzialny będzie kabel umieszczony w szybie dylatacyjnym między blokami nr 8 i 9. Dotychczasowy kabel o długości ok. 140 m relacji stacja transformatorowa 15/0.4 kV – istniejąca rozdzielnia RG „Sieniawa 3 Zapora” w sterowni nie wymaga wymiany i będzie wystarczający do przesłania wyprodukowanej energii elektrycznej. Do sterowania pracą planowanego hydrozespołu wykorzystywany będzie zaawansowany układ pracujący zarówno w trybie ręcznym jak i automatycznym. W ciągu tego układu zainstalowany będzie agregat elektrohydrauliczny z zespołem siłowników wraz z rozdzielnią sterowniczą i hamulcem hydraulicznym. W czasie pracy układ ten będzie również sygnalizować nieprawidłowości w pracy turbiny.

            Przedmiotowe przedsięwzięcie po zmianach i uzupełnieniach wnioskodawcy ostatecznie realizowane będzie na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i 1101/17 oraz 1101/44  – obręb Sieniawa  -–  gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie. 

Projektowana elektrownia wykorzystywać będzie istniejące piętrzenie na rzece Wisłok w miejscowości Besko. Praca elektrowni nie będzie miała wpływu na parametry fizykochemiczne wody poniżej ujścia rurociągów. Turbina wykonywana będzie z materiałów nierdzewnych. Ponadto zastosowana konstrukcja hydrozespołu charakteryzować się będzie zabezpieczeniem przed przedostaniem się smaru do wody. Zmontowanie przedmiotowej elektrowni wiązać się będzie z koniecznością transportu niezbędnych urządzeń i elementów po istniejących drogach.

Przedsięwzięcie będzie zlokalizowane w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego funkcjonującego na mocy Rozporządzenia Nr 56/05 Wojewody Podkarpackiego z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego (Dz. Urz. Woj. Podkarpackiego Nr 80, poz. 1357).  Zgodnie §3 ust. 1 pkt 2 w/cyt. Rozporządzenia, a na tym obszarze zabrania się realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Niewątpliwie jednak zamierzone przedsięwzięcia nie mieści się w dyspozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.). W tym stanie rzeczy ww. przedsięwzięcie może być realizowane na tym terenie. Ponadto znajduje się ono w

sąsiedztwie granic proponowanego obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty „Wisłok Środkowy z Dopływami” (PLH180030).

                                                                                                                      …………………….

Załącznik  Nr 2

do  Decyzji ROŚ.6220.4.2011.AK

z dnia  18.03.2011 r.

KARTA  INFORMACYJNA  PRZEDSIĘWZIĘCIA

pn. „Mała Elektrownia Wodna na zaporze BESKO na rzece Wisłok – gmina Rymanów, powiat krośnieński, województwo podkarpackie”.

na działkach Nr ewid. : 1101/46; 1101/10; 1101/35; 1101/42, 1101/43, 1101/45, 1101/47 i 1101/17 oraz 1101/44

– obręb Sieniawa  -–  gmina Rymanów

(Strony 1- 19)